GENCELİ NİZÂMÎ

Türk bir baba ve Kürt bir annenin çocuğu olarak yaklaşık 1141-1145 yılları arasında Gence’de dünyaya gelmiştir. İyi bir eğitim gördüğü dil, edebiyat, astronomi, felsefe, coğrafya, tıp ve matematik okuduğu, Farsça ve Arapça dışında Pehlevice, Süryanice, İbranice, Ermenice ve Gürcüceyi de öğrendiği kaynaklarda geçer. Döneminde geçerli olmasına rağmen, saray şairi olmayıp hükümdarlar, emirler ve eşrafın yakın çevresinde bulunmak yerine mütevazı bir hayatı tercih etmiş, hem halk ve yöneticiler hem de devrin aydınları tarafından saygıyla karşılanmıştır. Yaklaşık altmış yaşlarında iken 1021-1214 yılları arasında Gence’de vefat etmiştir. Firdevsî’den devraldığı destansı şiir türünü zirveye taşımış, manzum aşk hikâyelerinin en büyük üstadı ünvanını kazanmış, Fars edebiyatında Hamse türünün kuruculuğu payesini elde etmiş, Fars edebiyatının dahi şairi olarak tanımlanmıştır. Yeni manalar ve mazmunlar bulması, anlatımındaki yenilik, estetiğe önem vermesi, güçlü tasvirleri, ruh tahlillerindeki derinlik, geniş hayal gücü, parlak üslûbu ve zengin kültürüyle, kendisinden sonra gelmiş pekçok şairi etkilemiştir. ESERLERİ: Nizamî’nin günümüze kadar gelen tek eseri Hamse’sidir. Penc Genc adıyla da bilinen ve yaklaşık 35.000 beyitten meydana gelen eserini 35-40 yılda tamamlandığı bilinmektedir. Hamse’de yer alan mesneviler şunlardır: Mahzenü’l-Esrâr, Hüsrev ü Şirin, Leylâ vü Mecnûn, Heft Peyker, İskendernâme.