Osmanlı Tarihinin Yazılmayan Bir Yılı (1729) ve Diğer Yazılar

Mehmed Ârif Bey (1873-1919) Darülfünun’da Osmanlı Tarihi müderrisi olarak ders vermiş, Maarif Nezareti’ne bağlı Telif ve Tercüme Dairesi’nde de görev yapmış son dönem Osmanlı münevverlerindendir. Onun yazılarından derlenerek yayına hazırlanan bu eser, Mehmed Ârif Bey’in, Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası’nda 1326-1331 [1910-1915] tarihleri arasında kaleme aldığı on yazıdan meydana gelmekte. Esere adın veren Osmanlı Tarihinin Yazılmayan Bir Yılı (1729) başlıklı ilk yazı “Silsile-i Vuku‘ât-ı Devlet-i Aliyye’de Zabt Edilmeyen 1142 Senesi Hadisesi” başlığı ile Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası’nın 1326-1328 (1910-1912) tarihleri arasındaki dört sayısında tefrika edilmiştir. Mehmed Ârif Bey, birçok tarihi geçeği aydınlatan bu yazısının başında Osmanlı’da tarih yazımını sağlayan vak’anüvislik kurumuna dair bir izah yapmış, hicri 1142 (1729) yılı olaylarının neden kaydedilmediği meselesini ele almıştır. Onun tespitine göre 1142 (1729) yılı olayları vak‘anüvis Çelebi-zâde İsmail Âsım Efendi ile vak‘anüvis Sâmî Bey arasındaki geçiş döneminde meydana gelen tarihî boşluk sebebiyle kaydedilmemiştir. Çelebi-zâde’nin 1141 (1728) yılına kadar olayları kaydettiği, ancak ardından vak‘anüvislik görevine gelen Sâmî Bey’in 1143 (1730) yılı itibarıyla olayları kaydetmeye başladığını, Çelebi-zâde’nin bıraktığı yerden devam etmediği için 1142 (1729) yılı olaylarının kaydedilmediğini söylemekte; bu eksikliği hem dönemin siyasi çalkantılarına hem de Sâmî Bey’in kişisel tutumuna bağlamaktadır. Tarihlerdeki bu bir yıllık eksikliği yaklaşık 180 yıl sonra fark eden Mehmed Ârif Bey, kaleme aldığı tefrikasıyla bu eksikliği tamamlayarak 1729 yılı olaylarını kayıt altına almıştır.

Mehmed Ârif Bey’in bu kitaptaki diğer yazıları:  İkinci Viyana Seferi Hakkında, Humbaracıbaşı Ahmed Paşa (Bonneval), Rusya ile 1244 ve 1245 (1828-1829) Senelerinde Vuku Bulan Harbe Dair Bir Vesika, Vesaik-ı Siyasiyye ve Tarihiyyeden: Belgrad Kal'asının Sırplara Terki Hakkında Bir Vesika, Anadolu Tarihinden: Hamidoğulları, Edirne Şehri'ne Dair Sultan Selim Hân-ı Evvel ile İbn Kemal'in Bir Musâhabesi, Minorka'nın Fethi, Mehmed Ârifî Paşa, Abdurrahman Şeref'in Özdemiroğlu Osman Paşa Makalesine Zeyl: Şecâatnâme başlıklarını taşımakta.